مشترکات معماری عامل تحکیم روابط محبت آمیز هرات با یزد است - مجله سلو بلاگ

جهت دریافت خدمات درب ضد سرقت فلزی با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. گروه آبان ارائه دهنده بهترین درب ضد سرقت ایرانی و خارجی میباشد.

قضیه چیست؟

یزد که به خاطر بافت تاریخی زیبایش در فهرست آثار دنیای به ثبت رسیده، مشترکات زیادی با شهرهای مختلف دنیا دارد و با بعضی از آنها نیز پیمان خواهرخواندگی نوشته است.

شهر یزد که هم اینک با شهرهای هولگین جمهوری کوبا، یاسبرین مجارستان، جاکارتای اندونزی، هومس سوریه، نزبی عمان و یئوسو کره جنوبی خواهر خوانده است، می تواند با توجه به مشترکات تاریخی، فرهنگی و معماری با شهر هرات که از شهرهای نامزد ثبت دنیای است نیز خواهر خوانده شود.

شهر هرات که در حوزه معماری و ادب و فرهنگ حرفهای زیادی برای گفتن دارد، بسیار به یزد دنیای شبیه است و بعضا فاصله نه چندان زیادی تا میراث فرهنگی، معماری، مفاخر و آیین و سنتهای یزد دارد.

صندلی فرهنگی برجسته هرات افغانستان

سید مصطفی فاطمی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد پیرامون مشترکات معماری عامل تحکیم روابط محبت آمیز هرات با یزد است، اظهار می نماید: خواجه عبدالله انصاری و ابوالفضل رشیدالدین میبدی جز اشخاص شاخص و عظیم ایران و یزد هستند که در هرات زیسته و از مشترکات فرهنگی این دو سرزمین بشمار می فرایند.

وی با بیان اینکه ادبیات مشترک این دو شهر نیز ادبیاتی تلفیقی وجود داشته، می گوید: عظیمانی مانند ابوالفضل انصاری یا امیر رشیدالدین و خواجه عبدالله انصاری بخوبی در جذب مریدانی از دو شهر هرات و یزد نقش داشته و همین مشترکات نیز امروز برای هر دو شهر باقی مانده است.

این مسئول در ادامه اظهار می نماید: یزد و هرات وجوه مشترک زیادی در حوزه ادبیات و بیشتر از همه در حوزه معماری دارند، بخصوص تشابه ساختار معماری و مصالح به کار رفته در معماری هر دو شهر قابل توجه است.

وی اضافه می نماید: البته هرات را بیشتر می توانیم از نگاه ادبی خواهر خوانده میبد بدانیم، اما به نظر می رسد فرهنگ مشترک یزد و هرات، ظرفیت ارزشمندی برای هر دو شهر باشد که بیشتر این تشابه، مربوط به دوره تیموری و مشخصا بنای ستی فاطمه خاتون و گوهرشاد بیگم در یزد و هرات است.

رد پای تیموریان هرات نشین در یزد

محسن عباسی هرفته، رئیس پایگاه میراث دنیای شهر تاریخی یزد نیز یکی از وجوه مشترک یزد و هرات را تشابهات موجود در حوزه معماری این شهرها می داند و می گوید: معماری پدیده ای متاثر از اقلیم و جغرافیای منطقه است و همین مسئله منجر به تفاوت معماری یزد با معماری نقاطی مانند آذربایجان شده، اما بواسطه قرارگیری این شهرها در یک حوزه تمدنی شباهتهای زیادی هم میان این دو معماری می توان پیدا کرد که در دایره کلی معماری ایرانی گردهم آمده و در خرده فرهنگها متفاوت است.

وی با بیان اینکه در منظومه فرهنگی این سرزمین تفاوت هایی نیز وجود دارد، می گوید: تفاوت و شباهتهای موجود در این معماری منجر به شکل گیری رابطه زیبایی در کشورهای مختلف شده است که یکی از آنها گنبدهای خیاره ای دوران تیموری هستند و همین جزئیات، کلیات معماری و اشتراکات فرهنگی را شکل می دهند.

این مسئول وجود گنبدهای خیاره ای و معماری تیموری را نشانی از حکومت تیموری عنوان می نماید و می گوید: اساسا این حکومت در شرق و شمال شرق فعال تر بوده و آثار آن در این مناطق بیشتر است و برحسب اتفاق نیز یکی از سرداران این حکومت، حاکم یزد می شود و آبادانی های زیادی را بوجود می آورد.

وی با بیان اینکه وجود شواهد پررنگ معماری به ثروت و قدرت حکومتها پیوند خورده، می گوید: هر زمان حکومتها در یزد قدرتمند بودند، معماری این سرزمین نیز تعالی پیدا کرد که از نمونه های آن می توان به دوران آل مظفر اشاره نمود که یزد به یکی از پایتخت های چندگانه کشور تبدیل می شود.

عباسی هرفته با بیان اینکه تنها گنبد خیاره ای تیموری در یزد نشان از تاثیرپذیری این شهر از حکومت دارد، می گوید: رد پای تیموریان در یزد و البته در ازبکستان و مناطق شمالی ایران پر رنگ است کما آنکه در کشور افغانستان بعنوان مرکز حکومت تیموری، شواهد معماری از مابقی اماکن تحت سلطه این حکومت بیشتر است.

وی وجود معماری مشترک را نشانی از شبکه ارتباطی قوی بالا دستی و رابطه های زیبایی میان مردم این مناطق می داند و می گوید: باید این ارتباطات غیربصری و غیرملموس را از نقش و نگارها به زیرنقشها راهنمایی و اذهان را متوجه این نظام مشبک فکری مشترک کنیم.

رئیس پایگاه میراث دنیای شهر تاریخی یزد یکتا پرستی و نظام فکری واحد بسیار قوی متصل به آسمان را یکی از عوامل بسیار قدرتمند و مهم در ظهور و بروز آثار تمدنی می داند و می گوید: خلق این آثار که نشات گرفته از محور اندیشه های واحد است، باید برای نمود این تمدن غنی و ارزشمند به دنیا نشان داده شود.

از حکومت تیموری تا باقی مانده های معماری تیموری

ولی شاه بهره، رئیس سابق اطلاعات و فرهنگ شهر هرات در افغانستان نیز ضمن بیان اینکه معماری دوره تیموری تکامل یافته معماری های قبلی بوده است، می گوید: سبک معماری بقعه گوهرشاد بیگم در هرات بعنوان بنایی شاخص از نظر معماری تیموری، قبل از این دوران و در دورانهایی مانند سلجوقی و اتابکی هم وجود داشت، اما در دوره تیموریان به کمال رسیده و معماران و هنرمندان تیموری در این دوران اندوخته های خود را در سمرقند و هرات به تصویر کشیده اند.

وی علاوه بر سبک معماری خاص تیموری به پررنگ بودن نقش استفاده از مینیاتور در این دوره اشاره می نماید و می گوید: گوهرشاد بیگم در این محل، مدرسه علمی، دارالشفا و خوابگاه، بزم، کتابت و نسخی به زبان فارسی دری داشته و علاوه بر آن استاد کمال الدین بهزاد نقاش سرشناس تاریخی در این محل به مینیاتور می پرداخته است.

این پژوهشگر افغانستانی اضافه می نماید: مناره های مسجد جامع هرات نیز جز سازه هایی برگرفته از معماری مکتب تیموریان با ویژگی هایی مانند رسم الخط، مقرنس و همه اشکال بازتاب داده شده، قبلی است که به کمال رسیده و در گوهرشاد مورد بهره برداری قرار گرفته است. از طرفی گنبد لاجوردی مکتب تیموریان در نیشابور، گنبد ایوان مسجد گوهرشاد جز معروفترین آثار تیموریان در ایران است، اما عمر حکومت تیموری به حدود 600 سال گذشته برمی شود و وجود بناهای مشابه مانند ستی فاطمه خاتون در یزد، با این معماری نشان از ارتباط و دایره و گستره حکومتی این حکومت دارد.

وی ضمن ارائه اطلاعاتی در خصوص تاریخ دوران تیموری به خصوص در زمان شاهرخ میرزا اظهار می نماید: شاهرخ فرزند امیر تیمور، پادشاهی دانش پرور است و همانند پدرش تهاجمات و لشکرکشی های زیادی داشته و در این میان با گوهرشاد بیگم فرزند ترخان که شخص معتبری بوده ازدواج نموده است.

شاه بهره در خصوص گوهرشاد بیگم نیز می گوید: این بانو نه تنها همسر شاهرخ تیموری بلکه مشاور توسعه و آبادی کشور محسوب می شد که در ایجاد 360 بنای تاریخی شامل کتابخانه ها و دارشفاها، اماکن علوم مزار عظیمان و مراجع علمی تحقیقی و پژوهشی در هرات و بیشتر نقاط خراسان به شاهرخ میرزا مشاوره داده است.

وی با اشاره به این که شاهرخ تیموری در سال 807 هجری قمری از سمرقند و بخارا به هرات منتقل و همسرش گوهرشاد نیز در این شهر پایگاهی علمی، فرهنگی و اجتماعی راه اندازی می نماید، می گوید: گوهرشاد بیگم برای ساخت این محل، سه الماس از جواهرات خود را می فروشد و هزینه آن را صرف ایجاد این بنا می نماید که به نوعی به دارالعلوم یا نخستین مرکز علمی در زمان شاهرخ تیموری بدل می شود.

این محقق هراتی اضافه می نماید: گوهرشاد بیگم برای ساخت گنبد بنا از معماران سرشناس و برای تزئینات بنا از نقاشان و خطاطان برجسته و مشهوری بهره می برد که یکی از معروف ترین نسخ قران دنیا از این خطاط به یادگار مانده است.

شاه بهره بقعه گوهرشاد بیگم را محلی برای گردآوری و تجمعات فرهنگی اعلام می نماید و می گوید: این محل مرکز تجمع عرفا، شعرا و محل گفتمان و پذیرایی و برگزاری رویدادها بوده و حتی گوهرشاد بیگم در آستانه سقوط حکومت، مدرسه اخلاصیه را بنا می گذارد که جز سه مرکز آموزشگاه عظیم شرق در آن دوران است.

ایرانی فراتر از مرزهای سیاسی

یکی بودن ایران و افغانستان در ادوار گذشته، نقطه های اشتراک زیادی را برای هر دو کشور کنونی به یادگار گذاشته است. محسن عباسی هرفته در این باره نیز با بیان اینکه ایران عظیم با ایران محصور شده در مرز و بومهای سیاسی متفاوت است، اظهار می نماید: نه تنها از نظر مساحتی بلکه از نظر جغرافیای فرهنگی و تمدنی هم این دو ایران با هم متفاوت هستند و در واقع ماهیت ایرانی را می توانیم در ایران عظیم، شناسایی کنیم.

رئیس پایگاه میراث دنیای شهر تاریخی یزد ایران عظیم را متمایز با سایر نقاط دنیا و سایر تمدن ها می داند و می گوید: در واقع هویت دو اصل دارد که شامل اشتراکات بیرونی و درونی است و سرزمین ایران عظیم و همه سرزمینهای آن از گنجه گرفته تا هرات و از بحرین گرفته تا شهر دوشنبه در تاجیکستان دارای اشتراکات فرهنگی درونی هستند و از آموزه های ارزشمند انسانی که در قالب فرهنگ و تمدن ارایه شده می توان به اشتراکات معماری و گویش زبانی و پوشش افراد در جامعه اشاره نمود.

اشتراکات فرهنگی در عصر کنونی که سرزمین ها و فرهنگ ها و خرده فرهنگها در حال فاصله دریافت از هم هستند نه تنها می تواند زمینه و بستری برای شروع فعالیتهای مشترک بیشتر باشد، بلکه می تواند به توسعه دو جانبه روابط فرهنگی، پژوهشی و علمی به خصوص در حوزه میراث فرهنگی منجر شود و این مسئله می تواند باعث بسط دادن تجارب گسترده یزد در حوزه فرهنگی بخصوص حفظ میراث ارزشمند هرات شود.