بازگشت کتیبه باستانی ایرانی به مؤسسه شرق شناسی شیکاگو

به گزارش مجله سلو بلاگ، کتبیه ایرانی باستانی دو هزار و 500 ساله منقش به تصویر حکاکی شده نبرد یک شیر و گاو که به مدت 80 سال در موزه هنرهای زیبا در بوستون نگهداری می شد، به مؤسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو بازگردانده شد.

به گزارش خبرنگاران و به نقل از شیکاگو نیوز، این اثر باستانی به مناسبت صدمین سالروز تاسیس مؤسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو که همیشه از آن به عنوان یکی از مهم ترین مراکز مطالعه تمدن خاورمیانه باستان یاد می شود، به این مکان بازگردانده شد.

این اثر باستانی نادر و ارزشمند از تاریخ بیست و هشتم سپتامبر در موسسه شرق شناسی برای عموم مردم به نمایش گذاشته خواهد شد.

هدف از حکاکی این و حیوان بر روی تخته سنگ، نمایش قدرت امپراتوری گسترده ایران (هخامنشیان) بود. این تخته سنگ عظیم تا سال 1931 در ویرانه های تخت جمشید باقی ماند، تا اینکه در جریان کاوش های گسترده مؤسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو در این محل کشف شد. در 80 سال گذشته این کتبیه 4000 پوندی به موزه هنرهای زیبا دانشگاه بوستون امانت داده شده بود.

کریستوفر وودز مدیر مؤسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو گفت :بسیار مفتخریم که به مناسبت گرامیداشت صدمین سالروز آغاز تحقیقات تاثیرگذار موسسه شرق شناسی، شاهد بازگشت این کتیبه ارزشمند به شیکاگو هستیم.

قدمت این کتیبه سنگی به قرن چهارم پیش از میلاد مسیح باز می شود. در آن موقع تخت جمشید به عنوان مرکز تشریفاتی امپراطوری هخامنشیان که بخش اعظمی از خاورمیانه را به سلطه خود درآورده بود، شناخته می شد.

وودز که به عنوان یکی از محققان برجسته زبان سومری نیز شناخته می شود، گفت :با نگاه کردن به این یادبود، نگرشی از ایدئولوژی امپراطوری هخامنشیان و تصوری که پادشاهان هخامنشی از خود داشتند و تصویری که قصد داشتند به عنوان هویت خود برای دیگران به نمایش بگذارند را می توان درک کرد.

جین ایوانز معاون مؤسسه شرق شناسی شیکاگو (OI) گفت:تصویر یک شیر و گاو در فرهنگ خاورمیانه باستان ریشه عمیقی دارد. این دو حیوان قدرتمند برای نمایش قدرت و اقتدار امپراطوری هخامنشیان بر روی این کتیبه سنگی حکاکی شده اند.

در بخشی از گزارش منتشر شده در شیکاگو نیوز آمده است: امپراطوری هخامنشیان که در 550 پیش از میلاد مسیح به قدرت رسید، بزرگ ترین امپراطوری دنیا شناخته می شود که نحوه اداره سرزمین های تحت سلطه اش الگوی امپراطوری های بعدی نهاده شد. اما این امپراطوری پس از 200 سال و پس از حمله ارتش اسکندر مقدونی به خاتمه رسید.

به گفته پلوتارک مورخ رومی، ارتش اسکندر مقدونی از 20000 قاطر و 5000 شتر برای جمع آوری غنائم پرسپولیس استفاده کرد. آنچه که باقی ماند، سالن ها، ستون ها، دروازه ها و پلکان هایی بود که همگی آن ها به دست صنعتگران ماهر هخامنشی حکاکی شده بودند.

بخش اعظمی از بقایای تخت جمشید پس از 2000 سال همچنان پابرجا باقی مانده بودند. در همین دوران بود که موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو با همکاری صدها نیروی انسانی کاوش های هشت ساله خود را در این محل آغاز کرد. در جریان این اکتشافات اشیای مختلفی از کاسه و فنجان پادشاهان گرفته تا غنائم جنگی غارت شده از امپراطوری های دیگر کشف شد.

در این بین صدها کتیبه میخی که جزئیاتی از نحوه زندگی مردمان تخت جمشید ارائه می دادند، نیز کشف شدند. با مطالعه این کتبیه های خط میخی، محققان پیروز شدند اطلاعات بسیاری در رابطه با نحوه معاملات املاک، مالیات و غیره بدست آوردند.

با اینکه بسیاری از آثار کشف شده، در تخت جمشید باقی ماندند، یک سرستون سنگی عظیم به شکل گاو به علاوه چندین اثر کوچکتر از سوی مقامات ایران به مسولان موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو اهدا و سپس به شیکاگو منتقل شد.

بازدیدنمایندگان می توانند از این کتیبه شیر و گاو در کنار مجسمه سنگی عظیم گاو، چندین سر ستون و تعدادی دیگر از آثار تخت جمشید در گالری ایرانی موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو دیدن نمایند.

به گزارش خبرنگاران، در حالی هیچ تاریخی برای زمان اهدای این سرستون سنگی گاو و چند اثر کوچک تر آن به مسوولان شرق شناسی شیکاگو اعلام نشده که درست در همان نقطه یعنی تخت جمشید، در سال 1313، الواحی کشف شدند که به مرور به الواح هخامنشی یا شیکاگو شناخته شدند.

در آن سال این الواح با موافقت دولت وقت ایران، در 50 صندوق چوبی شامل حدود دوهزار جعبه مقوایی و چند پیت نفتی که در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) آن ها را به پارافین آب شده آغشته نموده بودند، به وسیله بوشهر به آمریکا فرستاده شدند. در همان زمان، قرارداد و موافقت نامه ای نیز تدوین شد که در آن آمده بود، ایران لوح هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می سپارد. در اواخر سال 1936 یا 1937 میلادی برای حدود دو یا سه ماه، گل نوشته ها را پارافین زدایی کردند تا سال 1937 میلادی، آن ها برای مطالعه آماده شدند، به دلیل آگاهی کارشناسان فقط روی دوره ایلامی، کار به کندی پیش می رفت.

مطالعه گل نوشته ها در دانشگاه شیکاگو با آغاز جنگ دنیای متوقف و پس از خاتمه جنگ در سال 1945 میلادی دوباره آغاز شد. حدود 150 گل نوشته نوشته شده به همراه تعداد زیادی از قطعاتی که فقط نقش مهر دارند همچنین تعداد زیادی خرده ریز از این الواح بین سال های 1327 تا 1331 به ایران برگشت داده شدند.

در سال 1384 نیز 300 گل نوشته و قطعاتی که توسط شادروان ریچاردهَلِک خوانده شده بودند، به ایران برگشت، پس از آن این الواح مصادره شدند. بعضی قطعات سفالی برگشت داده شده در سال 1394 که متعلق به محوطه چغامیش بود را نیز جزو این الواح می دانند، اما آن آثار جزو الواح تخت جمشید نبودند، بلکه بیشتر قطعات سفالی بودند که براساس قرارداد الجزایر به ایران برگشتند.

اما در طول حدود 10 سال گذشته به واسطه شکایت ها و اتفاق هایی که اتفاق افتاده، هر بار زمان برگشت این الواح به کشور به تعویق می افتد و هنوز زمان دقیق بازگشت الواح هخامنشی با وجود موافقت کامل دانشگاه شیکاگو به این کار مشخص نیست.

به گفته ارفعی، در حال حاضر تعداد زیادی خرده ریز شماره نشده و تعداد زیادی قطعات شماره گذاری شده وجود دارد که در نخستین قدم براساس تعداد جعبه ها در آن موقع، که دو هزار و 353 جعبه مقوایی بوده اند، آن ها باید دسته بندی شوند. در هر جعبه تعداد آن قطعات نوشته شده بود، مثلا در یک جعبه 20 عدد و در جعبه دیگری پنج قطعه لوح یا گل نوشته قرار داشت که باید هر کدام را به صورت تک تک با دو هزار و 353 جعبه مطابقت داد، به نظر می رسد چیزی بین 12 تا 14 هزار لوح و موارد دیگر آن ها شماره گذاری می شوند.

بقیه الواح خرده ریزهایی هستند که شماره رسمی در دانشگاه شیکاگو به آن ها داده نشده است، یعنی شماره ای که از نظر علمی بخواهند بعدا روی آن کاری نمایند. بنابراین باید آن قطعات نیز جزو خرده ریزها حساب شوند و آنالیز کرد در چه حدی هستند و آیا می توان آنها را به یک کتیبه های بزرگتر وصل کرد یا کارشناسان خبره در وصالی آثار تاریخی قطعات کتیبه هایی که جدا شده اند را به یکدیگر بچسبانند.