زندگی و زمانه بزرگمهر بُختگان - مجله سلو بلاگ

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگاران- بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و عظیمان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

عظیممهر بُختگان، فرزند بُختَگ، وزیر خسرو اول انوشیروان ساسانی در قرن ششم هجری است.

تاریخ دقیق تولد و مرگ او دانسته نیست. نام وی در متون پهلوی وُزُرگمهرِ بُختگان و در متون فارسی و عربی ابوذَرجمهر و بُزرجمهر یا بوذرجمهر آمده است. همچنین در شاهنامه فردوسی نیز به صورت بوزرجمهر به کار رفته است. قدیمی ترین شکل ضبط شده عظیممهر در کتیبه ها بورزومهر است. عظیممهر در لغت به معنی آفتاب عظیم یا صاحب محبت عظیم است.

به گفته فردوسی و ثعالبی، عظیممهر در نوجوانی در مکتب خانه های مرو مشغول تحصیل بود که از مرو به دربار خسرو اول خوانده شد تا خوابی را که شاه دیده بود، تعبیر کند. تعبیر خواب وی درست درآمد و از ان پس، عظیممهر مشاور و گرامی ترین وزیر انوشیروان شد، تا آنجا که در مقابل تخت شاه و در ردیف شاهان دیگر می نشست. هنگامی که حکیمان هندوستان، برای آزمودن هوش حکیمان ایران، بازی شطرنج را با خود آوردند، عظیممهر رمزِ آن بازی را کشف کرد و در مقابل آن بازی نَرد را ابداع کرد و آن را برای شاه هند فرستاد و شگفتیِ حکیمان هند را برانگیخت.

از دیگر اقدامات مهم عظیممهر مربوط به دوره ای است که او به دستور شاه در زندان بود. روزی انوشیروان، پس از تاخت وتاز در پی شکار، خوابید و بازوبند پُرگوهر وی از هم گسست و بر زمین افتاد. مرغی سیاه فرود آمد و دانه دانه گوهرهای بازوبند را بلعید. شاه از خواب برخاست و گمان برد عظیممهر، که در کنارش نشسته بود، آن گوهرها را برای پالودن وجود شاه، در خواب به خوردش داده است؛ زیرا به نظر پزشکان آن موقع، بلعیدن گوهر، بدن را پاک و تطهیر می نماید. پس شاه بر عظیممهر خشم گرفت و او را به زندان انداخت. در این دوران بود که فرمانروای روم صندوقچه ای مُهر شده را به دربار ایران فرستاد که ایرانیان محتوای آن را حدس بزنند و اگر نتوانستند، شاه ایران، خراج را از رومیان برگیرد. هیچ یک از درباریان و دانشمندان نتوانستند رازِ صندوقچه را فاش نمایند و انوشیروان، پس از نااُمیدی از درباریان، متوسل به عظیممهر شد. عظیممهر، که در زندان بینایی خود را از دست داده بود، راز صندوقچه را یافت و همین سبب آزادی او از زندان شد و بار دیگر مورد توجه شاه نهاده شد.

درباره فرجام کار عظیممهر اختلاف نظر است. در شاهنامه از مرگ عظیممهر سخنی نرفته است. بعضی از نویسندگان چون دینوری و ابن اسفندیار، درباره مرگ عظیممهر سکوت نموده اند. گروهی نیز بر آن اند که انوشیروان به عظیممهر بدگمان شده و او را از خود رانده است و گروهی نیز به اعدام عظیممهر به اتهام تغییر مذهب اشاره نموده اند.

بعضی نیز عظیممهر وزیر را همان بُرزمهر، از دبیران خسرو انوشیروان دانسته اند که بعدها به فرمان هرمز چهارم (حکومت: 578-590م)، پسر و جانشین انوشیروان، کشته شد. آرتور کریستن سن نیز عظیممهر را با برزویه طبیب یکی دانسته که گمان نمی رود این نظر درست باشد.

در منابع ایرانی و عربیِ دوره اسلامی، عظیممهر نه فقط وزیر دانای انوشیروان، بلکه دانشمند و قهرمان ملی و دانای رازهای مکتوم و عامل سرشکستگی دولت های هند و روم در برابر ایران و مطلع از علوم پزشکی و نجوم معرفی شده است. در متون ادبی فارسی نیز همیشه وزیران باتدبیر را به عظیممهر تشبیه نموده اند.ژآثار چندی را به عظیممهر نسبت داده اند که بدین قرارند:

1. پندنامه عظیممهر بختگان، خطاب به انوشیروان و به زبان پهلوی است و 1425 کلمه دارد. ماهیار نوابی ترجمه فارسی این اثر را با عنوان یادگار عظیممهر در 264 بند در 1338ش در نشریه دانشکده ادبیات تبریز (سال 11، شماره 1) منتشر نموده است؛

2. ظفرنامه، کتابی است به زبان پهلوی که ابن سینا به دستور نوح سامانی (حکومت: 366-387ق) به فارسی برگردانده است؛ هر چند که شیوه نگارش آن با نوشته های ابن سینا یکی نیست. این اثر تا به امروز چندین بار به چاپ رسیده است؛

3. باب برزویه طبیب در شروع کلیله و دمنه، هنگامی که برزویه کلیله و دمنه را به ایران آورد، هیچ گونه پاداش مادی نپذیرفت و در عوض خواست تا احوال او از تولد تا آن موقع، در ابتدای متن ترجمه شده کتاب، افزوده گردد. انوشیروان نگارش باب برزویه طبیب را به عظیممهر واگذار کرد؛

4. مادیگان شترنگ، گزارشی از بازی شطرنج؛

5. رساله پهلوی ایادگار وزرگمهر، شامل پندهای اخلاقی و دینی که هم متن پهلوی آن و هم چند ترجمه فارسی و عربی از این رساله در دست است. نام وزرگمهر در این رساله دیده می گردد. کریستن سن بر آن است که فردوسی در سرودن شاهنامه از این رساله استفاده نموده است و در کتاب او وزرگمهر به عظیممهر تبدیل شده است.

4104/

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا

1com.ir: مجله کامپیوتر: هر چی در مورد تکنولوژی و کامپیوتر بخوای بدونی اینجا هست