هوای کعبه در قاب سینما و تلویزیون - مجله سلو بلاگ

این گزارش با نگاهی وی ژه به معرفی تعدادی از آثار سینما و رسانه ملی با موضوع موضوع حج پرداخته است. فیلم ها، سریال ها و مستند های زیادی در این زمینه ساخته شده که هر سال در ایام حج از شبکه های سیما پخش می گردد. البته فیلم ها و آثار هنری دیگری جز ولایت عشق نیز با موضوع امام رضا (ع) در ایران ساخته شده، آثاری که با هدف برجسته سازی فرهنگ و تمدن متعالی اسلامی و نشر این فریضه الهی منتشر شده است.

خانه خدا، نخستین تجربه

خانه خدا نام فیلمی مستند است که در دهه 40 در سینمای ایران ساخته شد. فیلمی مستند و تجربی که باعث شد مقابل سینما های نمایش دهنده صف های طولانی از علاقه مندان شکل بگیرد . خانه خدا فیلمی مستند به کارگردانی ابوالقاسم رضایی ساخته سال 1345 است. متن روایت گوینده فیلم را ابراهیم گلستان نوشته و توسط خود او نیز اجرا شد. جلال مقدم در سفر حج به عنوان دستیار کارگردان حضور داشت؛ ولی به دلیل پیچیدگی کار عملا به عنوان کارگردان دوم و به نوعی ناظر کیفی کار نقش ایفا کرد.

در تیتراژ فیلم نام ابوالقاسم رضایی به عنوان کارگردان قید شده، ولی به دلیل شهرت جلال مقدم در یک اشتباه تاریخی بدون دلیل موجه و هیچ نوع مدرکی از نام جلال مقدم به عنوان کارگردان یاد شده است . این فیلم درباره مراسم حج و مراحل گوناگون آن است. زائرانی با سنین متفاوت و از نژاد ها و کشور های مختلف، از راه هوا و خشکی و دریا، به عربستان سعودی می آیند و مناسک حج را به جا می آورند و پس از سرانجام آن به کشورهایشان بازمی گردند. فیلم مستندی نیز به نام درباره خانه خدا توسط احمد ابراهیمی درخصوص این فیلم در سال 1392 ساخته شده است . فیلم روایتی مستند و واقع گرایانه از نمایش مراحل مختلف مراسم حج، از آماده شدن زائران، از هر نژاد و کشور در سنین مختلف، تا ورود آن ها با کشتی و هواپیما به عربستان سعودی و خانه خدا و انجام واجبات حج و بازگشت مسلمانان دنیا به کشورهایشان بعد از سرانجام مراسم است .

زمین آسمانی

زمین آسمانی فیلمی به کارگردانی محمدعلی نجفی و نویسندگی محمدعلی نجفی، محمدرضا شریفی ساخته سال 1373 است. محمدعلی نجفی می خواهد فیلمی درباره زندگی حضرت ابراهیم، هاجر و اسماعیل بسازد. داریوش ارجمند را از مشهد برای نقش حضربت ابراهیم دعوت می نماید. پس از انتخاب یک دانشجو برای نقش حضرت اسماعیل، جست وجو برای بازیگر نقش هاجر شروع می گردد. لیلا خلیلی که فلسفه و ادبیات خوانده و جریان ساخت فیلم را شنیده، به نجفی مراجعه می نماید و خواستار ایفای نقش هاجر می گردد.

او که با مادربزرگ سالخورده اش زندگی می نماید، می گوید دغدغه هاجر را دارد. جلسات روخوانی بازیگران شروع می گردد و نجفی به لیلا تاکید می نماید که از او یک بازی معمولی نمی خواهد. لیلا در آزمایش بازیگری پذیرفته می گردد و نجفی به گروه می گوید که خود را برای سفر حج به مکه آماده نمایند. دختر جوانی از وابستگان لیلا به نام نرگس ابراهیمی که به بیماری مرموزی دچار شده از مشهد به تهران و به نزد لیلا و مادربزرگ می آید و به یاری لیلا در بیمارستانی بستری می گردد. لیلا به رغم تمرین های مداومش، بیشترین اوقاتش را در بیمارستان و در کنار نرگس می گذراند. چندی بعد، لیلا همراه با گروه راهی مکه می گردد. گروه پس از مراسم حج به ایران می آید و نخستین صحنه های فیلم با حضور لیلا و ارجمند در نقش هاجر و ابراهیم در بیابانی خشک و بی آب و علف شروع می گردد .

از رئیس جمهور پاداش نگیرید

یکی از مدیران ارشد به صورت کاملا اتفاقی به سفر حج می رود و در این سفر اتفاقاتی برایش می افتد که ظاهرش خوشایند نیست، اما همه این اتفاقات باعث می گردد به معنا و مفهومی از سفر حج دست پیدا کند. این خلاصه بخشی از فیلم کمال تبریزی با موضوع حج است. حسن معجونی، آتیلا پسیانی، صابر ابر، رضا بهبودی، بهمن زرین پور، آشا محرابی، کمال تبریزی، احمد آقالو و... ازجمله بازیگران این فیلم هستند.

پروانگی

فیلم پروانگی ساخته قاسم جعفری و محصول سال 1390 است. فیلم همان طور که نویسنده اش می گوید میخواهد ادای دینی به کسانی، چون جلال آل احمد و دکتر علی شریعتی باشد که بعد از سفر حج، زندگی و آثارشان با تحول و دگرگونی اساسی روبرو شد . فیلم داستان نویسنده ای است که به دعوت دوستش از آمریکا به فرانسه می آید، اما به محض ورود به پاریس متوجه می گردد دوستش مرده و با کتاب نیمه تمام او روبه رو می گردد و تصمیم می گیرد این کتاب را کامل کند . ، اما داستان کتاب، او را وارد فضایی متفاوت از حال وروز خودش می نماید.

وقتی همه خواب بودند

فیلم وقتی همه خواب بودند راوی داستانی معنوی است. این فیلم قصه بی بی سلیمه، مامای پیر و محبوب روستای تازه آباد است که بالاخره پس از سال ها انتظار نوبت سفرش به خانه خدا فرا رسیده، بی بی درحال خداحافظی و حلالیت طلبی از اهالی ده است که خبر می رسد اجازه سفر ندارد . فیلم با سکانس شروعین امامزاده و گذشته بی بی شروع شده و تماشاگر با آرزوی دیرینه او برای حج همراه می گردد که با ایجاد گره (خبر منع بی بی از سفر)، مردم علاقه مند به بی بی نگران حال او می شوند و بَدمَن فیلم (مش کریم) که نگران است نخستین حاجی ده، بی بی باشد، شروع به شیطنت می نماید. در ادامه، بچه ها حضور مؤثرتری پیدا می نمایند و تصمیم به یاری به بی بی می گیرند. این فیلم ساخته فریدون حسن پور است و گلاب جمعه، محمدرضا فروتن، صادق صفایی، غزل شاکری و نازنین فراهانی در این فیلم به ایفای نقش مشغول هستند.

دیگر آثار

برادران امیدوار؛ راستا آسمان به کارگردانی علی عطشانی مستند حج فقرا، فیلم های کوتاه زنده شدن به کارگردانی روح الله انصاری، مسافر قبله به کارگردانی حامد هوشیاری، حج تبلور اقتدار اسلامی ساخته روح الله انصاری، با خدا به هر زبان از فرامرز معطر، آهنگ جان ساخته محمدعلی زارع شریفی، ندای بیرنگی از مهدی عبادی، لبیک از علیرضا سبحانی، به حج رسیده از محمد برادران کاظمیان، کعبه دل از فاطمه نوروزی، خانه خدا از سیدمجتبی مظلوم زاده، انیمیشن حج از علی نحوی، رایحه از مجتبی قاسمی و یا رسول الله از سید میرسیاح بعضی از فیلم های کوتاهی هستند که در رابطه با حج ساخته شده اند.

روایت3 هنرمند از سفر به سرزمین حجاز

حسام نواب صفوی

سفر به مکه و دیدار خانه معبود سفر خاصی است که با تمامی تجربه های دیگر من تفاوت داشت . به دلیل این که من نقش حضرت اسماعیل که پسر موسس خانه خدا بود را ایفا کردم. این سفر حس و حال به یاد ماندنی برای من داشت. تمامی سفر های دیگری که تاکنون تجربه نموده ام حس و حال عجیب و شیرین سفر حج را نداشتند و علت عمده تفاوت این سفر را در هدف آن می دانم. سفر به مکه هدفی والاتر از سفر های دیگر من داشت و آن هدف هم شوق دیدار معبود است که مطمئنا از ویژگی های متمایز نماینده آن است. این سفر برای من پر از خاطرات شیرین و تکرارنشدنی است و توانست در زندگی شخصی و روحیه من تاثیری مثبت بگذارد و اگر دغدغه های کاری به من اجازه بدهند علاقه دارم که خاطره این سفر شیرین را برای خود تکرار کنم.

رضاکیانیان

من یک بار به حج رفتم؛ حج تمتع. از قدیم شنیده بودم که هر کسی که برای بار نخست به حج می رود و نگاهش به خانه خدا می افتد هر آرزو و دعایی که در دل کند، مستجاب می گردد. طبیعتا من هم آرزو و خواستی داشتم که دلم می خواست نخستین باری که کعبه را دیدم آن را از خدا بخواهم. رسم بر این است که شخصی که می خواهد به حج برود از اطرافیان و آشناهایش طلب حلالیت می نماید تا دینی از کسی روی دوشش نمانده باشد. وقتی در مراسم معمول حلالیت گیری داشتم و از همه حلالیت می گرفتم، برادر کوچکترم با شیطنت گفت که نخستین باری که خانه خدا را می بینی برای من دعا کن! من هم به مکه رفتم و طبق قولی که داده بودم نخستین بار که چشمم به خانه خدا افتاد برای او دعا کردم .

نفیسه روشن

مانند خیلی از بازیگرانی که به سفر حج تمتع مشرف شدند، چند سال پیش به همراه بعضی از بازیگران به مکه رفت و با تبریک عید قربان سال جاری از خاطرات خود در اینستاگرامش به همراه انتشار تصاویر زیر نوشت : این جا سرزمین منا هست. جایی تو پنج کیلومتری شرق شهر مکه. منا به معنی تمنا و آرزوست؛ جایی که حضرت آدم به جبرییل گفت آرزویم بهشت است و حضرت ابراهیم آرزو کرد تا اسماعیل قربانی نشه... واسه همین چنین روزی در منا گوسفند قربانی می نمایند و بعد همه راهی می شن واسه رمی جمرات (سنگ به شیطان) که منظور نفس شیطانی آدماست... برای من هرسال این ایام واسم پراز خاطره است.